Karadeniz Bölgesi İçindeki Şehir İsimleri Nereden Geliyor?
Şehir isimlerinin kökenleri, bir yerleşim yerinin kimliğini ve tarihini yansıtan zengin bir mozaik sunar; ‘Karadeniz bölgesi şehir isimleri nereden geliyor?’ konusu da diğer bölgelerimiz gibi bu mozaiği yansıtmaktadır. Bu isimler genellikle coğrafi konum, doğal özellikler (dağlar, nehirler, bitki örtüsü gibi), tarihi olaylar, efsaneler, önemli şahsiyetler veya o bölgede yaşamış olan farklı medeniyetlerin dillerinden türeyebilir. Kimi zaman bir kurucunun adı şehre verilirken, kimi zaman da o bölgeye özgü bir hayvan veya bitki türü isim kaynağı olabilir. Şehir isimlerinin ardındaki bu çeşitli hikayeler, o yerin kültürel mirasını anlamak için önemli ipuçları sunar ve coğrafya ile tarih arasındaki derin bağı gözler önüne serer.
Karadeniz Bölgesi’ndeki şehir isimlerinin kökenleri de bölgenin kendine has coğrafyası, tarihi ve kültürel çeşitliliği ile şekillenmiştir. Örneğin, Trabzon’un antik çağlardaki adı olan “Trapezus”, Yunanca’da “masa” anlamına gelir ve şehrin denize doğru uzanan yayla şeklindeki coğrafi yapısını ifade eder. Samsun’un eski adı “Amisos”un ise bölgede yaşamış olan eski bir kavimden geldiği düşünülmektedir. Rize isminin kökeni hakkında farklı görüşler bulunsa da, Lazca ve Rumca dillerinde benzer anlamlara gelen kelimelerle ilişkilendirilir. Ordu’nun isminin ise bölgedeki askeri faaliyetlerle bağlantılı olduğu tahmin edilmektedir. Giresun’un antik adı “Kerasus”, Latince’ye de geçen ve kiraz anlamına gelen bir kelimedir, bu da bölgenin kiraz yetiştiriciliğiyle olan tarihsel ilişkisini gösterir. Karadeniz şehirlerinin bu ilginç isimleri, bölgenin çok katmanlı geçmişine ve kültürel zenginliğine ışık tutar.
Karadeniz Bölgesi İçindeki Şehir İsimleri Nereden Gelmektedir?
Bilindiği üzere bölgede 18 şehir bulunmaktadır. Peki bu şehir isimlerinin kökeni ve/veya anlamları nelerdir?
Amasya İsmi Nereden Gelmektedir?
Amasya isminin, burada yaşamış olan bir Amazon kraliçesi Amasis’den geldiği düşünülmektedir. Bulunan Yunan ve Roma sikkelerinde görüldüğü üzere isim zamanla Αμάσεια, Amaseia, Amassia ve Amasia olarak değişmiş ve sonunda Türkler Amasya olarak adlandırmışlardır.
Hitit belgelerine göre ise Amasya’nın bilinen ilk adının Hakmiş [Khakm(p)is] olduğu sanılmaktadır. Bu isimin Perslerin Amasya’yı fethine kadar devam ettiği değerlendirilmektedir.
Amasya’nın Mitridates Krallığı Dönemi’ndeki adı ‘Amasseia’dır. Özellikle M. Ö. II. Yy.’dan itibaren darp edilen Amasya şehir sikkelerinde Amasseia ibaresi açıkça görülmektedir. Amasseia sözcüğü, “Ana” anlamına gelen ve özellikle “Ana Tanrıça”yı kasteden ‘Ama’ ve onun çeşitlemesi olan ‘Mâ’ ibaresi ile bağlantılıdır. Bundan hareketle denilebilir ki Amasseia “Ana Tanrıça Mâ’nın şehri” anlamına gelmektedir.
Ana Tanrıça Mâ, Perslerin Anadolu’yu fethinden sonra tapınılması yaygınlaşan doğu kökenli bir tanrıçadır. Aynı zamanda bu tanrıça Mitridates ve Kapadokya’nın yerel tanrıçasıdır. Amasseia sözcüğü de Persler zamanındaki asıl söyleniş şeklinin Hellen ağzına uydurulmuş biçimidir. Roma döneminde Amaseia adı fazla bir değişikliğe uğramadan Amaciac (Amasia) olarak kullanılmıştır. Örneğin, İmparator Septimius Severus, Caracalla ve Severus Alexander döneminde darp edilmiş Amasya şehir sikkelerinde Amaciac adı görülmektedir.
Bizans Devri’nde de Amasia adının değişmeden devam ettiği bilinmektedir. Amasya’nın adı Danişmendliler zamanında ise bazen Amasiyye, bazen de Şehr-i Haraşna olarak anılmıştır. Selçuklu, İlhanlı, Beylikler ve Osmanlı İmparatorluğu döneminde de Amasya adı herhangi bir değişikliğe uğramadan günümüze kadar gelmiştir. Ayrıca Amasya gezilecek tarihi yerler ile ilgili sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.
Rize İsmi Nereden Gelmektedir?
Rize ilinin adı ile ilgili olarak değişik görüşler ileri sürülmüştür; Yunanca pirinç anlamına gelen Rhisos, Rumca’da “Rıza” olarak dağ eteği anlamında kullanılmıştır. Osmanlıca’da ise “Rize” ufak kırıntı, döküntü anlamındadır.
Rize şehrimizde 390 civarında yayla olduğu bilinmektedir. Bunlardan en ünlüleri içinde yer alan Ayder Yaylası günümüzde ne yazık ki beton yapılaşmadan dolayı özelliğini hızla kaybetmektedir. Ayder Yaylası ve Pokut Yaylası bilgileri için ilgili sayfalarımızı ziyaret edebilirsiniz.
Artvin İsmi Nereden Gelmektedir?
Artvin de Ardahan gibi Ahameniş döneminde, Gürcistan’da da yayılmış bir din olan Zerdüştiliğe bağlı olarak ortaya çıkmış bir yer adı olarak kabul edilir. Artvin eski Gürcüce kaynaklarda “Artavani” olarak geçer. Gürcü tarihçi ve coğrafyacı Vahuşti de bu yerleşmeden “Artavani” olarak söz etmiştir.
Bu yer adının kökü olan Arta, eski Farsçadan gelir ve Zerdüştilikte “Aša” olarak da bilinen tanrının adıdır. Arta, sadece Artvin’e değil, Artanuci, Artahi, Artaani ve Artaşeni’ye de adını vermiştir. Artvin adı, Arta’ya Gürcücede kelimeye bir şeyi taşıyan anlamı veren “-ovani” sonekinin eklenmesi sonucunda ortaya çıkmıştır. Arta-ovani zaman içinde Arta-vani, Art-vani ve Art-vin’e dönüşmüştür. Artavani “Arta’yı barındıran yer” anlamına gelir. Bu da Artvin’de tanrı Arta adına inşa edilmiş bir tapınağın bulunduğunu göstermektedir.
Arta adına inşa edilen tapınakların akarsu kıyılarında olduğu bilinmektedir. Artvin’deki tapınağın da Çoruh Nehri kıyısında, Artvin Kalesi’nin bulunduğu yer olduğu tahmin edilmektedir. 18. yüzyılın sonunda kaleme alınmış olan Gürcüce bir kaynakta kentin adı Artvanisi / Artavanisi (ართვანისი / ართავანისი) biçiminde yazılmıştır.
Bartın İsmi Nereden Gelmektedir?
Bartın şehrinin eski adı ‘Parthenia’dır. Parthenia’dan Bartın’a dönüşen adın kaynağı ‘Parthenios’dur. Bartın Irmağının Antik Çağ’daki adı olan Parthenios, Yunan mitolojisinde tanrıların Babası Okeanos’un çocukları olan yüzlerce tanrıdan birisi olan Sular Tanrısı ‘nowiki’dir. “Sular İlahı veya Muhteşem Akan Su” anlamlarına gelir. Romalılar devrinde Bartın Çayı’na Parthenius denilmektedir. Çayın kıyısında kurulan şehre ise Parthenia adı verilmiştir. Bu isim zamanla Bartın’a dönüşmüştür.
Bayburt İsmi Nereden Gelmektedir?
Bayburt hakkında, Bizanslılar dönemindeki kaynaklarda Payper, Paypert ve Babert olarak yerleşimden bahsedilmiştir. Arap kaynaklarında Bâbirt adıyla görülen Orta Çağ dönemi Ermeni kayıtlarında Payberd, 1291 yılında II. Mesud adına basılan sikkede Baypırt, Akkoyunlularla ilgili yakın zamanlı yayınlarda Pâpîrt, yerleşimi gören İtalyan seyyah Marco Polo’nun kitabında Paipurth ve Osmanlılarda Bayburd şeklinde yerleşim adlandırılmıştır.
Berd, Ermenice kale anlamına gelmekle birlikte yerleşimin tam etimolojik anlamı bilinmemektedir. Evliya Çelebi eseri olan Seyahatname’de tarihi kronolojiyle çok uymayacak şekilde, Akkoyunlu beylerinin Danişmentliler’le birlikte tarihi Horasan bölgesindeki Mahan diyarından Anadolu’da Bayburt dolaylarına geldiklerinde hazine ve maden bularak zenginleştikleri ve eski Türkçe’de zengin anlamına gelen “bay” oldukları, bunun sonucunda da yerleşime Bay-yurd adını verdiklerini belirtmiştir.
Bolu İsmi Nereden Gelmektedir?
Yazılı belgeler, Helenistik döneminden kalan arkeolojik eserler ve tarih kaynaklarına göre, Trak göçleri sonunda Sakarya ve Filyos Nehrinin yayı içine yerleşen halk ‘Bithyn’ ismi ile anılmaktadır. Bu yüzden Bolu’nun da içinde bulunduğu Kuzeybatı Anadolu’ya ‘Bithynia’ denilmiştir. Bithynler tarafından Salonia Campus denilen Bolu Ovası ve çevresinin adı Romalılar tarafından ‘Claudio Polis’ olarak değiştirilmiştir. Bolu isminin de ‘Polis’ten geldiği düşünülmektedir.
Bir başka inanışa göre ise Bolu yöresine Osmanlı akını ilk kez Osman Gazi tarafından başlatılmıştır. Bolu yöresinin tümüyle fethedilmesi ise Orhan Gazi döneminin ilk yıllarına rastlar. Bir başka rivayete göre Osmanlılar zamanında bölge, bol olarak uluğ – alim olması nedeniyle önceleri ‘Bol Uluğ’, sonraları ise “BOLU” olarak isimlendirilmiştir.
Çorum İsmi Nereden Gelmektedir?
Çorum merkez ve il sınırları içerisindeki bazı yerleşim yerlerinin adlarının kökeni hakkında net veriler yoktur. Bununla birlikte “Çorum” adının hangi dile ait olup olmadığına ilişkin birtakım görüşler ve iddialar bulunmaktadır. Örneğin Akurgal’a göre Çorum, Alaca, Boğazköy ve bazı yerleşim merkezlerinin adları Hitit kökenli değildir. Gülensoy ise eserinde, Türkçe köy adlarından bahsederken Corum/Çorum” adını Türkçe bir ad olarak değerlendirmiştir.
Bir iddiaya göre “Çorum” adı “Trokmu” kelimesinden gelmiştir. Trokmeler (Galatların – Keltlerin bir boyu), MÖ II. Yy.’da Tavium (Büyük Nefesköy) merkez olmak üzere Kızılırmak’ın doğusuna yerleşmişlerdir. Liderlerine ait olan “Trokme” adı aynı zamanda bu boyun da ve Keltçe kökenlidir. “Trokmu” kelimesi zamanla “Toromku”ya, sonrasında ise “Çorumlu”ya dönüşmüştür.
Bir başka iddiaya göre “Çorum” adının kökeni Ermenice “Dzorum”dur. İddiayı ortaya atan Umar’a göre: “dzoril” (dzor-il: akmak) fiilinin köküne -um takısı eklemekle “Dzorum” (akım, akıntı) adı türetilmiştir. Bu ad yörede bulunan bir akarsuyun varlığını göstermektedir. Nitekim Umar şehrin yakınından geçen Çorum Çayı’nı işaret ederek Çorum il merkezinin adının bu akıntıdan geldiğini öne sürmüştür.
Hitit medeniyetine başkentine ev sahipliği yapan Çorum şehrinde gezilecek önemli yerler:
– Hattuşaş Antik Kenti
– Yazılıkaya Açık Hava Tapınağı
– Boğazköy Müzesi
– Alacahöyük
Düzce İsmi Nereden Gelmektedir?
Düzce’nin ismi, Orhan Gazi’nin komutanlarından Konuralp Bey’in Bizans tekfurlarına karşı kazandığı zaferle Osmanlı hakimiyetine geçtiği döneme dayanır. Konuralp Bey’in bu başarısından sonra, Düzce’ye önce “Konuralp” ve sonra “Konsapa” verilen adın tarih boyunca korunarak 1999 yılına kadar ulaştığı bilinmektedir.
M.Ö.375 yılında yani Bithynia’nın Pers boyunduruğundan çıkmasından 2 yıl sonra Gastriust adlı bir Romalı tarafından yapılan mesafe haritası, nihayet 1507 yılında K. Pautinger tarafından çoğaltılarak günümüze intikali sağlanmıştır. Gastriust’un bu mesafe haritasında Düzce’nin olduğu yerde Dusepro Solympium yazılıdır.
Nikomedia (İzmit), Heracleia Pontika (Karadeniz Ereğlisi), ve Bithynion (Bolu) gibi bir belde olan Konuralp ile ilgili bilinen ilk bilimsel bilgiler Friedrich Karl Dörner’in “Bericht über eine Reise in Bithynien” adlı 1952’de Viyana’da basılan eserinde konu edilmiştir. Konuralp, ilk olarak tarih sahnesine Hypios adı ile çıkmıştır. Daha sonra Hypios adı bırakılmış bu defa da Kieros denilmiştir.
Kieros için batıdan tehlike belirir; Mariandynlere ve Heracleia devletine karşı harekete geçen Bitynler, Kralları I.Prusias’ın eliyle Sangarios’un (Sakarya) doğusundaki Kieros’u zapt ederler. Buraya Bithyn kolonisi yerleştirerek eskisine göre daha bayındır hale getirirler. I.Prusias, şehri birçok abidelerle süsler ve tahkim ettirdikten sonra adını da değiştirir. Böylece Kieros, M.Ö. II. Yüzyıl sonunda tarih sahnesinden çekilir. Burası Kralın adına izafeten Prusias adını alır. Bursa ve Gemlik’teki diğer Prusias şehirlerinden ayırt edilmek için bu yeni kente Prusias pros Hypios yani Melen kenarındaki Prusias denilir.
M.Ö 74 yılında Roma, bölgeye hâkim olur. Latin kültürünün etkisi altına giren Bithynia da yer adlarında da değişiklikler oldu ve Prusias pros Hypios artık Prusias ad Hypium olarak adlandırılır.
Düzce ismine ise ilk olarak 1509 yılında meydana gelen ve ‘Küçük Kıyamet’ denilen deprem sonrasında geçmektedir. Osmanlı depremden ne kadar etkilenildiğine dair gönderdiği raporda bu isme rastlanmaktadır. Bir başka resmî belgede de Konrapa kadısı Mustafa Paşa’ya 1570 tarihlerinde gelen bir emrin son paragrafında şöyle denilmektedir. “… ve sen ki Konrapa Kadısısın. Ayende ve revendeye vesair erbabı mesaliha asan olan yerde oturup icra-i şer eyleyesin. Düzce-Pazarda mı olmak evladır. Yoksa ahar yer demi olmak ensebdir ve bilcümle hilaf’ı semtte almayıp mesalih’i müslimin görülmeye münasip yerde oturasın.” (Mühimme Defteri:14,9 Recep 978, Hendek ve Konrapa Kadılarına Hüküm). Ancak ismin nasıl Düzce olduğu bilinmemektedir. Düzce’nin adı 1999 yılında yapılan bir yasal düzenleme ile değiştirilmiştir. 18 Kasım 1999 tarihinde Resmî Gazete’de yayımlanan 5816 sayılı ‘Düzce İlinin Kuruluş ve Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun’ ile Düzce il statüsü kazanır ve adı resmi olarak ‘Düzce’ olarak değiştirilir. Bu kanunda, Düzce’nin il olma süreci ve adının değiştirilmesi hakkında bilgiler yer almaktadır.
Düzce’nin adının ‘Düzce’ olarak seçilmesinin kesin bir kaynağa dayalı bir açıklaması bulunmamakla birlikte, halk arasında bu ismin coğrafi özelliklerden kaynaklandığına dair çeşitli tahminler bulunmaktadır. Düzce, etrafı dağlarla çevrili, düz bir ova üzerinde yer almaktadır. Şehir merkezindeki arazi, yemyeşil ve düz bir alandan oluşur; bu nedenle ‘düz’ anlamına gelen Düzce isminin, bu coğrafi özelliğinden hareketle verildiği düşünülmektedir.
Gümüşhane İsmi Nereden Gelmektedir?
Gümüşhane adı şehre sonradan verilen bir isimdir. Osmanlı Maliye Kayıtlarında ilk kez 18. Yy.’da ‘Gümüşhane’ adıyla resmi kayda geçmiştir. Bunun öncesinde şehir merkezi 1200 yıldan uzun bir süre ‘Canca’ adıyla, ilçeleriyle birlikte bölge adı olarak ise binlerce yıl boyunca ‘Khalybia/Haldia’ olarak anılagelmiştir. Gümüşhane kelime anlamı itibarıyla Türkçe: Gümüş + Farsça: Hane/Yurt/Diyar sözcüklerinin birleşiminden oluşup ‘Gümüş Evi/Diyarı’ anlamına gelmektedir.
Khalybia adı Gümüşhane yöresine antik çağlarda verilmiş bir isimdir. Yunanlar Karadeniz Bölgesi’nde yaşayan yerli kabilelere mesleklerine, yaşadıkları yerlere ya da göze çarpan özelliklerine göre isimler vermişlerdir. Gümüşhane yöresi daha o yıllarda işletilmeye başlanan madenleriyle özellikle de karbonlu demiriyle meşhur olduğundan bölgeye Khalybia (Khalyps: Yunanca demir + ia/ya: ülke-bölge belirten son ek = Demir Diyarı) adını vermişlerdir. Doğu Karadeniz’de maden işiyle uğraşan yerlileri de ‘Khalyb’ olarak anmışlardır.
Canca adı daha çok Gümüşhane ilinin merkez ilçesini tanımlamakla birlikte ilk kez 6. Yy.’da Bizans Tarihçisi Prokopius’un ‘Yapılar’ isimli eserinde ‘Tzantzakhon/Tzantzak’ (Zan yani Laz yurdu) olarak geçmektedir. O tarihten, Osmanlı İmparatorluğu’nun son dönemlerine dek en az 1200 yıl boyunca şehir merkezi bu isimle anılmıştır.
Ayrıca Argyropolis adı milliyetçilik akımından etkilenen kesimlerce şehre sonradan verilen isim olup Yunanca Gümüşhane anlamına gelmektedir. Yunanca: Αργυρούπολης: αργύρος argyros ‘gümüş’ + πολης (polis) kent. Gümüşhane şehri gezilecek yerleri arasında yer alan Karaca Mağarası bilgileri ve Zigana Geçidi bilgileri için sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.
Giresun İsmi Nereden Gelmektedir?
Giresun isminin kökeni hakkında üç rivayet vardır. Rivayetlerden birincisi; ‘Kerasus’ kelimesinden gelmektedir. Birinci rivayete göre bu isim, bölgede bol miktarda yetişen kirazdan (kerasus) gelmiştir. İkinci rivayete göre ise; Giresun denize doğru uzanan bir yarımadanın üzerine kurulmuştur. Bu yarımadanın şekli de boynuza benzemektedir. İşte bu sebepten Yunancada boynuz anlamına gelen ‘Keras’dan türemiştir. Üçüncü rivayet ise Spartaküs isyanını bastıran ünlü Romalı General Kerasus’a atfen verilmiş olmasıdır.
Giresun’un, Osmanlı topraklarına geçmesinden itibaren ise Kerasus kelimesi dile uygun hale getirilirken halk arasında “Giresun” ismi kullanılmaya başlanmıştır ve günümüze de bu şekilde yansımıştır.
Karabük İsmi Nereden Gelmektedir?
Karabük, adını üzerinde yaşadığı coğrafi ortamdan almıştır. “Kara” ve “Bük” sözcükleri, kara çalılık yer anlamında, Karabük adının oluşumuna kaynaklık yapmıştır. Aynı zamanda bir söylenceye göre Karabük adı, Karabörk adlı Türk aşiretinden almıştır. Bu ad zamanla değişikliğe uğrayarak Karabük olmuştur. Karabük gezilecek yerleri arasında yer alan tarihi Safranbolu ilçesi bilgileri için ilgili sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.
Kastamonu İsmi Nereden Gelmektedir?
Kastamonu ismi için üç yaygın söylence mevcuttur: Birinci görüşe göre Kastamonu adının Paflagonía adından Türkçeleştirildiği görüşü düşünülmelidir. Batı Karadeniz ve Orta Karadeniz bölümünü kapsayan bölgeye Türklerden önce Paflagonya denmiştir. M.Ö. 1000 tarihinde bu bölgeye hâkim olan Paflagonlar kendi adlarını bu coğrafyaya vermişlerdir.
İkinci bir görüşe göre Kastamonu şehri ismini, Hitit döneminde aynı bölge için kullanılan Kastama isminden almıştır. Kastama ismi zamanla Kastamonu’ya dönüşmüştür. Bir başka görüşe göre Kastamonu şehri ismini, Gas ve Tumanna kelimelerinin birleşiminden almıştır. Gaslar ya da bilinen adıyla Kaşkalar Kastamonu’nun ilk yerleşimcilerindendir. Tumanna ise o dönemde Kastamonu üzerinde bulunan bir şehir/bölge ismidir. Bu iki kelimenin birleşimi, zamanla Kastamonu şeklini almıştır.
Üçüncü bir görüşe göre ise Kastamonu şehri ismini, ‘kastra’ ve ‘komnen’ kelimelerinin birleşiminden almıştır. Kastra kelimesi Latince “kale” demektir. Komnenler ise, bir Bizans Hanedanı olup bu bölgenin Bizans dönemindeki yerleşimcileridir. Bu iki kelime zamanla Kastamonu şeklini almıştır. Romalılar devrinde Taşköprü’nün eyalet merkezi olduğu zamanlar Kastamonu küçük bir kasaba olup, Bizans devrinde ve özellikle Kommenler soyu zamanında gelişmeye başlamıştır. Bu soy zamanında buraya bir kale yapılmış ve Kommenlerin kalesi anlamında “Kastra Kommen” denilmiştir. Bu kelimenin zamanla “Kastamonu” şekline dönüştüğünü ileri sürenler olmuşsa da bunu belirleyen herhangi bir vesika mevcut değildir.
Ordu İsmi Nereden Gelmektedir?
Ordu ilk olarak “Kotyora” adıyla kurulmuştur. Kotyora, “Kut Yöresi” anlamına gelmektedir. Eski zaman içinde bölgede yaşayan Lazların ve Gürcülerin “Ordu” vilayetini Kotyora olarak isimlendirdiği düşünülmektedir.
Ordu adı, 1396 yılında Hacı Emiroğlu Süleyman Bey tarafından Giresun’u fethetmek için toplanan 12 bin kişilik kuvvetin, günümüzdeki Eskipazar mevkiinde toplanması sonucu verilmiştir.
Karadenizli Yazar Özhan Öztürk’e göre ise Kotyora adı bölgenin eski sakinleri olan Kolhislilerden (Tzan/Lazlardan) mirastır. Kotyora kelime anlamı itibarıyla Koto (Eski Lazca: Çanak, çömlek) + uri (Lazcada aidiyet belirtir) Kotoyuri, “çömlekçi; çanak, çömlek yapılan yer” anlamına gelir.
Bölgenin eski sakinleri olan Tzan/Can/Zan (Lazların) Antik ve Orta Çağ kaynaklarıyla sabit varlığı ve bölgeye Canik (Tzanika/Zanik: Tzan/Can/Zan: Lazların eski ulusal isimleri + ika bölge, ülke, toprak = Tzan/Laz Bölgesi) ismini ve başka pek çok toponim bırakmaları şehre de Kotyora ismini verdiklerini destekler niteliktedir.
Samsun İsmini Nereden Almıştır?
Samsun adının kökeninin İbraniceden ve Osmanlı Türkçesinden geldiği hakkında iki farklı görüş vardır. İsmin İbranice kökenli olduğunu savunan görüşe göre İbrani lider Samson, Karadeniz kıyılarına kadar gelip bir kent kurmuş ve kente kendi ismini vermiştir. Diğer bir görüşe göre ise isim Nuh’un oğullarından biri olan Sam’dan türemiştir. Bu iki görüş de kanıtlanamamıştır.
Samsun adının Yunanca “Amisos” kelimesinden gelmiş olduğu ileri sürülmüşse de bu kelimenin kökeninin eski Yunan öncesi döneme dayandığı daha kuvvetli bir ihtimaldir. Söz konusu kelimenin Yunanca olmayıp Palaskça olduğu bugün Yunan tarihçileri tarafından da kabul edilmektedir. Amisos adının bölgeye deniz yoluyla gelen Yunanlar tarafından verilmeyip, Amasia gibi Anadolu menşeli bir kelime olduğu ihtimali daha ağır basmaktadır. Roma İmparatoru Pompeius, M.Ö. 64 yılında Amisos’a geldiği zaman şehrin ismini Pompeiopolis’e çevirmişse de bu isim kalıcı olmamış ve Amisos adı bundan sonraki dönemlerde de geçerliliğini korumuştur.
Bugün kullandığımız “Samsun” adının ortaya çıkışı, Türkler’in buraya hâkim olmasından sonradır. XII. ve XIII. asırlardaki Türk kaynaklarında Samsun ismi kullanılırken aynı tarihlerdeki Batı kaynaklarında ise ‘Sampson’ adı kaydedilmektedir. Gerek Samsun gerekse Sampson kelimelerinin Amisos’tan tahvil edildiği şüphesizdir.
Osmanlı dönemi kaynaklarında ise yazılış farkları olsa bile Samsun kelimesinin kullanıldığı görülmektedir. Ancak bu dönemde şehrin adı Samsun olarak anılmakla birlikte, sancak adı olarak ‘Canik’ kullanılmıştır. Cumhuriyet döneminde idari düzenleme ile vilayet haline getirilen şehir günümüzde de “Samsun” adı ile anılmaktadır.
Sinop İsmi Nereden Gelmektedir?
Bu kelimedeki “Sin” kökü ile Asur-Anadolu ilişkisi, Sinope ile de Yunan ırmak tanrısı Asopos’un su perisi kızlarından Sinope kastedilmiştir ki bu da ismin kökenini İyonya’nın bölgedeki kolonizasyonuna bağlamaktadır.
Antik Çağ’da, Paflagonya bölgesi içinde kalan Sinop’un saptanabilen en eski adı, Sinope’dir. Bir söylentiye göre kent adının, kurucusu olarak kabul edilen bir Amazon’dan almıştır. Bir başka söylenceye göreyse, kenti eski Yunan’da Irmak Tanrısı Asopos’un su perisi kızlarından Sinope kurmuştur. Söylenceler, M.Ö. 5-3. yıllara tarihlenmektedir ve aynı döneme ait kent sikkeleri üstünde Sinope’nin başı görülmektedir.
Hangi söylence benimsenirse benimsesin, kentin kurucusunun Sinope olduğu kesindir. Ancak, Sinope bir su perisi ise, kentin Yunan kolonicilerce; Amazon ise; Anadolu’nun yerli halklarınca kurulmuş olması gerekir. Bu ikilem, dilbilim çalışmalarıyla bir ölçüde çözülmemiştir: Gerek etimolojisine yabancı olan Sin ya da Sind sözcüklerine Yunanistan’ın dışında daha çok Pontus, Doğu Anadolu Bölgesi, İran ve Hindistan’da rastlanmaktadır. Bu da Sinope adının yerli Anadolu dillerinde gelmiş olabileceğini göstermektedir. Ünlü Antik Çağ coğrafyacısı Strabon ise, kentin kurucusu olarak, Argonotlar’dan Teselyalı Autolykos’u göstermekte ve onun kenti ele geçirerek bir Yunan kolonisi kurduğu yazmaktadır. “Kentin ele geçirilmesi” kavramı, kolonileştirmeden önce, kent’te yerli bir halkın yaşandığını ortaya koymaktadır. Sinop gezilecek yerler arasında yer alan Tarihi Sinop Cezaevi bilgileri için ilgili sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.
Tokat İsmi Nereden Gelmektedir?
Tokat şehri, Bizans dönemi adıyla Komana, Yunanca Τοκάτη, Ahameniş İmparatorluğu dönemi adıyla Kah-Cun, Selçuklu Devleti döneminde Dar Ün-Nusret, Moğollar döneminde Sobaru adlarıyla yer almıştır.
Bizanslı coğrafyacı İeroklis Sinekdimos M.S. 6.Yy.’da Kapadokya’da Eudokia adlı bir kent yer aldığını bildirmiştir. Evliya Çelebi kentin adını Türkçe etimolojiyle arpası bol olduğu için atların doymasına karşılık Tok-at, Osmanlı tarihçisi İsmail Hakkı Uzunçarşılı “surlu şehir” manasına gelen Toh-kat olarak açıklamış, Özhan Öztürk ise Pontus adlı çalışmasında Avestada “ülke, şatraplık” anlamına gelen ve ilk olarak M.Ö. 6.Yy.’da Ahameniş İmparatorluğu döneminde Kapadokya için kullanılan “Dahyu” kelimesinin Rum ağzında bozulmuş formu “Dokeia” kelimesinin zamanla Tokat’a dönüştüğünü iddia etmiştir.
Bir başka görüşe göre ise Togayıt Türkleri tarafından kurulmuş ve ismin de buradan geldiğine dair inanılmaktadır. Tokat şehrinin gezilecek yerleri arasında yer alan Ballıca Mağarası bilgileri için ilgili sayfamızı ziyaret edebilirsiniz.
Trabzon İsmi Nereden Gelmektedir?
Yunan mitolojisinde Lycaon’un oğlu Trapezeus’un, Arkadya’daki adaşına ismini verdiği bilindiğinden, Karadeniz’deki Trabzon’un da bu mitolojik kahramandan adını aldığı ve kent adının Yunan toponimi geleneğinden kaynaklandığı düşünülmektedir.
Evliya Çelebi’nin, 2500 yıllık geçmişi olan bu ismi 17.Yy.’da Türkçe Halk etimolojisi kaynaklı “Tuğra-bozan” yakıştırması ile açıklamaya çalışmış olması da kimi çevrelerce ciddiye alınmıştır
Hamilton, şehrin güney doğusunda dik yamaçlarla yükselen, fakat üstü düz olan Boztepe’nin görünüşüne bağlamış, antik Trabzon sikkelerindeki “masa” çiziminden de aldığı destekle, kente görümünden dolayı Yunanca Trapezus “masa” adının verildiğini iddia etmiştir.
Özhan Öztürk, Lazların ataları olan Kolhis ve Kafkasya’dan getirilen kölelerin Yunanistan anakarasına taşındığı liman kenti olan Trabzon’un adının Trapezus’un eski Yunanca metinlerde geçen mecaz kullanımı “köle satılan düz platform” ile ilişkili olabileceğini iddia ederken kentin Bijışkyan tarafından anılan diğer adı Ozinis’in Lazca “Düzlük” anlamına geldiğini kaydetmiştir.
Trabzon gezilecek yerleri arasında bulunan Sümela Manastırı ve Uzungöl Tabiat Parkı bilgileri için ilgili sayfalarımızı ziyaret edebilirsiniz.
Zonguldak İsmi Nereden Gelmektedir?
İlk Çağ’da “Sandraka/Sandrake” adıyla bilinen yerleşim yeri, adını Sandra Çayından (Üzülmez/Zonguldak Deresi) almıştır. Bir başka görüşe göre, yörenin sazlarla kaplı olması nedeniyle “sazlık, bataklık” anlamına gelen “Zonguralık, Zunguralık, Zongalık, Zungalık” sözcüğü zamanla değişerek Zonguldak’a dönüşmüştür.
Zonguldak isminin verilişi çeşitli rivayetlere dayanmaktadır; sazlık ve kamışlık anlamına gelen zongalıktan, sıtmanın titremesini tarifen zonklamaktan ve bir başka rivayete göre de sisli bir havada gemisiyle buraya giren kaptanın sis kalktıktan sonra burası zongalıkmış demesinden, semer otu’na (kemer otu, kındıra otu) zongura denmesinden, Zonguldak isminin verildiği söylenmektedir.
Kent adını, “Sandraka / Sandrake” adıyla bilinen yerleşim, adını Sandra Çayından alarak Zonguldak’a dönüşmüştür.
Bir başka görüşe göre; Göldağı’nın nirengi noktası alınması sonucu , Göldağı kesimi ya da bölgesi anlamına gelen “Zone Ghuel Dagh”ın Türkçe okunuşundan almıştır.
Necdet Sakaoğlu’nu tespitine göre de “Daha çok şimdiki Zonguldak’ın bulunduğu yerde ocaklar açan Fransız girişimciler yörelerinin çok engebeli ve sık ormanlık oluşu sebebiyle buralara Jungle (Cangıl) adını vermişler, buna yerli halkın orman anlamında kullandıkları dav – dağ kelimesi de eklenince zamanla Zonguldak biçimini alacak olan “Jungle-Dağ” ismi doğmuştur.”
Karadeniz Şehir İsimleri Nereden Geliyor İle İlgili Linkler:
Karadeniz bölgesi gezilecek yerler