Buruciye Medresesi veya Hacı Mesud Medresesi, Anadolu anıtsal yapılar arasındaki Sivas şehrinin merkezindeki Cumhuriyet Meydanı’nda diğer tarihi yapılar olan Anadolu Selçuklu mimari şaheserleri Çifte Minareli Medrese ve Şifaiye Medresesi yakınında bulunmaktadır. Sivas’ta ilk yerleşimin ne zaman başladığı tam olarak bilinmese de Asurlardan sonra Sivas ve bölgesinin konum sebebiyle önemi gittikçe artmaya başlamıştır. Neredeyse en parlak ve karmaşık zamanlarını Anadolu Selçuklu Devleti zamanında yaşamıştır. Buruciye Medresesi, İç Anadolu Bölgesi gezilecek tarihi yerleri arasında yer almaktadır.
Şehrin merkezinde yer alan bu üç medrese ile yürüme mesafesindeki Gök Medrese, Anadolu Selçukluları Devleti’nin başkent Konya gibi, Sivas’a ve bölgeye verdiği önemi göstermektedir. Her ne kadar Çifte Minareli Medrese’yi İlhanlı Veziri yaptırmış olsa da, yapının mimarisi ve süsleme sanatı Anadolu Selçuklu sanatı tarzındadır. Çifte Minareli Medrese hakkında daha fazla bilgi için ilgili sayfayı ayrıca ziyaret edebilirsiniz.
Buruciye Medresesi tarihi bir yapı olmasına rağmen, günümüzde yapının avlusu ve eyvanları ne yazık ki kafeterya olarak kullanılmaktadır. Aslında bu durum tarihi yapılar karşısındaki sorumluluğumuzu sorgulatmaktadır. Eyvan girişlerinde ‘eyvanlarda sigara içmeyiniz’ uyarısı tamamen komik olduğu kadar, bir o kadar da ne yazık ki tarih karşısındaki bilinçsizliğimizi göstermektedir. Kısaca bir kafeteryadan çok daha fazlasını hak eden bu Anadolu Selçuklu yapısı, çok daha güzel amaçlar için kullanılmalıdır.
Sivas Buruciye Medresesi fotoğrafları için lütfen tıklayınız
Buruciye Medresesi Ziyaret ve Giriş Bilgileri 2024
Yukarıda bahsetmiş olduğumuz gibi Buruciye Medresesi içinde bir çay bahçesi veya kafeterya mevcuttur. Bundan dolayı gün içinde herhangi bir saatte girilebilir veya ziyaret edilebilir. Ayrıca medrese Sivas merkezinde bulunduğu için zahmetsizce ziyaret edilebilir.
Medresenin sabaha kadar açık olup olmadığını sormayı düşünemedik. Ancak kafeterya, muhtemelen gece yarısına kadar açık gibi durmaktadır. Eğer Buruciye medresesini ziyaret etmeyi planlıyorsanız, bunu gündüz sabah erken saatlerde uygulamalısınız. Çünkü içerdeki insan sayısının en az olduğu saatler sabah saatleridir. Hem daha rahat gezebilir, hem de Anadolu Selçuklu mimarisini, bezeme ve süslemelerini inceleyebilirsiniz.
Buruciye Medresesi Tarihçesi
Öncelikle Buruciye Medresesi’ni kim yaptırmıştır? Bu soruya uzun uzun cevap vermek gerekiyor olsa da ne yazık ki yaptıran hakkında pek fazla bilgi bulunmamaktadır. Medresenin kitabesinde yaptıran kişi olarak Muzafferüddin Burucirdi geçmektedir. Kimdir bu Burucirdi? Halk arasında Hacı Maksut veya Hacı Mesud olarak bilinmektedir. Ayrıca Burucirdi İranlı bir tüccar olarak da Sivas ve çevresinde bilinmektedir. Medreseyi yaptırdığı dönemde ise Anadolu Selçuklu Devleti sultanı III. Gıyaseddin Keyhusrev zamanının vezirlerinden biridir. Günümüzde mezarı medresenin içindeki türbede bulunmaktadır. Buruciye Medresesinin mimarı ise bilinmemektedir.
1271 yılında medresenin yapılma amacı, matematik, fizik, biyoloji gibi pozitif bilimler konusunda eğitim verilmesidir. Uzun yıllar bir eğitim merkezi olan yapının ne zaman terk edildiği tam olarak bilinememektedir. Buruciye Medresesi, Cumhuriyet’in ilk yıllarından 1957 yılına kadar Maarif Vekaleti Eski Eserler ve Müzeler Müdürlüğü bünyesinde kalmıştır. 1957 yılında çıkartılan kanun ile Kültür Varlıkları ve Müzeler Müdürlüğü’ne bağlanmıştır. Bu kurum da sonradan 1971 yılında kurulan Kültür Bakanlığı’na bağlanmıştır.
Aynı yıllarda 1956 yılında Buruciye Medresesi restorasyon ve onarım çalışması da hayata geçirilmiştir. 1968 yılına kadar sürdürülen bu çalışmada camianın yakından tanıdığı Ali Saim Ülgen ve Arkeolog Mahmut Akok yer almıştır. 1968 yılında ise Gök Medrese içinde bulunan Arkeoloji Müzesi buraya taşınmıştır.
2014 yılında Anadolu Medreseleri ismi ile ilan edilen kültür varlıklarından biri olarak Dünya Mirası Geçici Listesi içine girmiştir. 2017 yılında açılan kafeterya hala faaliyet göstermektedir. Şifaiye Medresesi içinde de kafeterya olarak kullanılan orta avlu ve Çifte Minareli Medrese’de 2017 yılında geçici çatılarla düzenlenmiş kafeterya kullanımı bu yapıların yeniden işlevlendirilmesi hakkında yerel yönetimler ve yetkili mercilerin ne kadar yetersiz kaldığını gözler önüne sermektedir.
Buruciye Medresesi Mimarisi ve Mimari Özellikleri
Anadolu Selçuklu Devleti mimari özelliklerini ve özellikle dönemin taş süslemelerini geniş bir alanda yansıtan Buruciye Medresesi tam olarak simetrik bir medrese planına sahiptir. Bu özelliği ile aynı zamanda klasik Selçuklu medreseleri planına da uymaktadır. Kesme taştan yapılan yapı, dikdörtgen planlı, iki katlı, açık avlulu ve dört eyvanlı olarak planlanmış ve yapılmıştır.
Giriş bölümünde sağda, kubbeli ve mihraplı mekân mescittir. Solda benzer boyutlardaki diğer kubbeli mekân ise türbedir.
Girişin karşısında yer alan ana eyvanın her iki yanındaki odalar, kışlık dershane olarak kullanılmıştır. Ana eyvan sivri kemerli ve basık tonozludur. Üst kattaki mekânlara her iki yandaki merdivenlerle çıkılmaktadır. Özellikle Taç Kapısı ile Anadolu Selçuklu dönemi mimarisinin en iyi örneklerinden biri durumundadır. Taç Kapının her iki yanında mukarnaslı iki penceresi bulunmaktadır. Taç Kapının bulunduğu ön cephe hariç diğer cepheler oldukça sadedir. Ayrıca ön cephenin her iki yanında da yivli köşe kuleleri mevcuttur. Ön cephedeki yazı şeritli saçak silmesi cepheye ayrı bir hava katmaktadır.
Açık avlunun her iki yanında birer eyvan bulunmakla birlikte bu eyvanların yanında da tonozlu ikişer oda bulunmaktadır. Eyvanların yanlarında bulunan revaklardaki sütunlar ve sütun başlıkları devşirmedir. Bazı sütun başlıklarının korint tipi olduğu ve bazılarında Bizans monogramları görülebilir. Revakların arkasındaki odalar veya hücreler (dershaneler) beşik tonozludur. Bu hücrelerin pencereleri yoktur.
Buruciye Medresesi Taş Süslemeleri, Taç Kapısı Bezemeleri
Sivas’taki Buruciye Medresesi de aynı dönemde yapılan ve Anadolu Selçuklu taş işçiliğinin en güzel örneklerini yansıtan Çifte Minareli Medrese, Şifaiye Medresesi gibi özel bir konumdadır. Ancak yapıyı bir bütün olarak ele aldığımızda bu konuda Divriği Ulu Cami ve Şifahanesi açık ara öndedir.
Taç Kapı ve mukarnas ile çevrelerindeki bezemeler, Anadolu Selçuklu dönemi bezemelerinin de özelliklerini taşımaktadır. Buruciye medresesinde bezemeler ağırlıklı olarak Taç Kapıdadır. Taç Kapı üzerindeki geometrik formlu bezemeler, sonsuzluğu temsil eden zaman döngüsü oluşturmaktadır. Yıldız ve birbiri içine geçen geometrik taş süslemeleri; kıvrılmış dallar, bitki ve yaprak şeklindeki bezemeler, palmetli kabartmalar Taç Kapıyı bir dantel gibi işlemektedir. Taç Kapı mukarnasının her iki yanındaki madalyon da aynı şekildedir. Medresenin kitabesi kapı açıklığının basık kemerinin üstündedir. Ana eyvanın her iki yan duvarında birer madalyon bulunmaktadır. Bu madalyonların içinde ve medresenin genelinde Anadolu Selçuklu dönemi yapılarına karakteristik kimliğini kazandıran Selçuklu sülüs yazısı mevcuttur.
Ön cephenin her iki yanındaki yivli köşe kulelerinde de kabartmalı palmetler, geometrik bezemeler, yaprak ve dallar yine aynı şekilde muazzam bir işçilikle işlenmiştir. Kapının arkasındaki spiral örgülü kubbeyle örtülü giriş eyvanı Anadolu Selçuklu 13.yy mimarisinde atipik bir örnek ve bir yeniliktir.
Buruciye Medresesi Çinileri
Buruciye Medresesi’nde Anadolu Selçuklu dönemi çinileri medresenin türbe kısmında duvarların üst kısımlarında ve kubbesinde görülebilir. Aslında türbe içinin zengin çini kaplamaya sahip olduğu, günümüze kadar gelenlerden anlaşılmaktadır. Hatta türbe kısmında sandukaların üzerlerinin çini kaplı olduğu da bilinmektedir. Günümüzde buna en güzel örnek Sahip Ata Vakıf Müzesi içindeki türbede bulunan sandukaların çinileridir.
Ayrıca İlgili Kaynaklar:
İç Anadolu Bölgesi tarihi yerler
İç Anadolu Bölgesi fotoğraflar listesi
Buruciye Medresesi fotoğrafları
Buruciye Medresesi’nin 1956-1968 Restorasyonu Üzerinden Türkiye Koruma Tarihinin Kısa Bir Koruması – Dr. Zeynep İnan Ocak, Dr. Öğr. Üyesi Gülsün Tanyeli