Eski Cami, Edirne’nin anıtsal mimari yapılarından biri olmakla birlikte hat yazısı bilgileri ile birlikte en eski camilerindendir. Edirne’de görülecek yerlerden biri olan bu cami, aynı zamanda Marmara bölgesinde gezilmesi gereken yerlerden biridir. Osmanlı devletinin eski başkenti Edirne’de bulunan Eski Cami (veya Ulu Cami)’ye nasıl gidilir diye sorarsanız, Selimiye camisinin hemen yanı başında olduğundan dolayı ulaşımı kolaydır. Burası aynı zamanda Ulu Cami veya Cami-i Atik olarak da bilinir. Bununla birlikte caminin bulunduğu alan da Edirne’nin en eski tarihi alanlarından biridir. Yemiş Kapanı Hanı, Havlucular Hanı (eski adıyla Ekmekcioğlu hanı) burada bulunmaktadır.
Edirne Selimiye camisine gelen turistlerin bu camiyi de kesinlikle görmesi gerekmekte olduğunu düşünüyoruz. İçerikte ve fotoğraflarda da göreceğiniz üzere gerek dev boyutlardaki hat eserleri ve Celi Sülüs yazıları, gerekse caminin önemi, burayı ayrıca görülmeğe değer yerlerin başına getirmektedir.
Ülkemizde bir çok tarihi yapı veya alan, reklamı yapılmadığı veya bilgisizce yaklaşıldığı için hak ettiği yeri bulamamaktadır. İnternette Edirne’de gezilecek yerler diye arattığımızda, basmakalıp olarak aynı yerlerin aynı sırada çıkmasının sebebi de, yukarıda bahsettiğimiz sebeplerden dolayıdır. Edirne’yi gezmek için gelen yerli veya yabancı turistlerin çoğu Selimiye camisi yanıbaşında bulunan bu anıtsal yapıyı bilmedikleri için gezmeden geri dönmektedirler. Pek tabi ki görünüş veya yapı anlamında Selimiye camisi ile boy ölçüşemeyecek olan ve daha küçük olan Eski cami, aynı zamanda Osmanlı Devleti’nin büyüme sembollerinden de biridir. Hatta bir zamanlar Osmanlı padişahlarına bu camide kılıç kuşanma töreni yapılmıştır.
Edirne Eski Cami fotoğrafları için tıklayınız
Eski Cami Tarihçesi
Eski Cami (Ulu Cami, Cami-i Atik olarak da bilinmektedir), Edirne ilimizin en eski anıtsal mimari yapılarından biridir demiştik. Edirne’nin merkezindeki Çilingirler çarşısında bulunmaktadır ki bu çarşıyı ayrıca gezmenizi öneririz.
Osmanlı dönemlerinden ‘Kuruluş Devri’ döneminde (1299 – 1453) inşasına başlanmış ve 11 yılda bitirilmiştir (1403 – 1414). Edirne’deki Mimar Sinan’ın yaptığı Selimiye camisinin hemen altında bulunmaktadır. İki Cami arasındaki yürüme mesafesi 500 metre kadardır. Eski Cami, aynı zamanda başkentini Bursa’dan Edirne’ye taşıyan Osmanlı Devletinin büyüme sembollerinden biridir. 1. Süleyman (Sultan Süleyman) tarafından yaptırılmaya başlanan cami, 1. Mehmet (Çelebi Sultan Mehmet) zamanında bitirilmiştir. Camide bulunan kitabeye göre mimar Konyalı Haci Alaaddin, kalfa da Ömer İbn İbrahim’dir. Osmanlı’da erken dönem camilerinden biri olarak tarihi ve mimari literatürde yerini almıştır.
Cami 1749 yılında yangından ve hemen ardından 29 Temmuz 1752 yılında yaşanan Trakya depreminden dolayı zarar görmüştür. Ancak camide 1. Mahmud döneminde ve Cumhuriyet kurulduktan sonra (1924 – 1934) tekrar restorasyon yapılmıştır. Burada şu notu düşmekte fayda görmekteyiz: görüldüğü üzere Cumhuriyet’in kurulduğu yıllarda hükümet tarafından camilerimiz yıkılmamış, bizzat onarılmıştır. Hatta bunun gibi örnekleri ilgili sayfalarda yinelemekteyiz.
Eski Cami Mimarisi ve Bilgileri
Caminin iki minaresi bulunmaktadır. Soldaki minare tek şerefeli ve tek yolludur, sağdaki minare ise iki şerefeli ve iki yolludur. Yani sağdaki minareye iki kişi aynı anda çıksa da birbirine denk gelmezler. Çok kubbeli camiler sınıfına giren kare planlı bir camidir. Merkez kubbeyi taşıyan dört paye (ayak) ile toplamda dokuz kubbelidir. Ulu Cami, erken dönem Osmanlı mimarisinin çarpıcı bir örneği olsa da kubbelerin diğer erken dönem Osmanlı mimarisinden biraz daha büyük olması sebebiyle artık Osmanlı klasik mimarisine geçişin bir örneği olarak da görülmektedir.
Cami, her ne kadar mimari özellikleri ile önem kazansa da, camiyi daha önemli konumlara taşıyan birçok özelliği vardır. Osmanlı padişahlarından 2. Ahmed ve 2. Mustafa’ya bu camide ‘kılıç kuşanma töreni’ (Taklide-Seif) yapılmıştır. Kılıç kuşanma töreni, Avrupa’daki taç giyme töreninin Osmanlı’daki karşılığıdır.Anadolu’da halen bazı camilerde kılıçla hutbe okuma geleneği bu camide de devam etmektedir. Kılıçla hutbe okunmasının nedenleri arasında caminin bulunduğu yerin kılıç ile fethedilmesi, tahta çıkan padişahların söz konusu camide kılıç kuşanması sayılabilir.
Ayrıca caminin vaaz kürsüsü günümüze kadar kullanılmamaktadır. Bunun sebebi, 2. Murat döneminde bu camiye gelerek vaaz veren Türk mutasavvıf ve Safevi tarikatı büyüklerinden Hacı Bayram Veli ( Hacı Bayram-ı Veli) anısına duyulan saygıdır. Bununla birlikte mihrabın sağında bulunan Kâbe taşı (Rükn-ü Yemani taşı parçası) da ziyaret edilen yerler arasındadır.
Hat Eserleri ve Celi Sülüs Yazıları
Eski camiyi diğer camilerden ayıran en önemli özelliği ise cami duvarlarında ve payelerinde bulunan ve kendi dönemlerinin önemli hattatlarınca yapılan hat eserleri ve Celi Sülüs yazılarıdır. Caminin giriş avlusunda Allah ve Hz. Muhammed yazmaktadır. Camiye girildiğinde de sağ tarafta iki adet ‘vav’ harfi göze çarpmaktadır. ‘Vav’ harfi Mevlana’nın oturuş biçimini göstermektedir. Ayrıca Ebced hesabına göre 6 rakamına denk gelmektedir. Söylentiye göre imanın 6 şartını temsil etmektedir. Bu ‘vav’ hafleri yan yana geldiğinde yine Ebced hesabına göre 66 rakamını vermektedir ki bu da Allah kelimesinin karşılığıdır.
Edirne’deki kaynaklara göre, cami inşasındaki yazılar nakkaş Molla Mustafa imzalıdır. Yazıların bir kısmı 1. Mahmud zamanında, bir kısmı ise 1863 yılındaki onarımda yazılmıştır. Duvarlar ve payelerde Şerif Fıtri, Süleyman Sabri, Şeyh Osman’a ait hatlar mevcuttur. Bu yazılarda ‘dünya ahiretin tarlasıdır’, ‘alimler peygamberlerin varisleridir’, ‘O her şeye kadirdir’ gibi Hz. Muhammed’e ait hadis-i şerifler ve çeşitli dualar bulunmaktadır.
2014 yılında, caminin yapılmasının 600. yılına denk gelmesi sebebiyle camide çeşitli etkinlikler yapılmıştır.
Yapıldığı zamandaki en büyük cami olduğu için Ulu Cami, karanfil koktuğu için Karanfil Cami, Edirne’deki en eski cami olması sebebiyle de Eski camiyi görmeden Edirne’nin keşfedilemeyeceğini biliyoruz. Hemen yanı başındaki Selimiye camisi ile birlikte Edirne’de görülmesi gereken yerlerin başında gelmektedir Eski cami.
Eski Cami Efsanesi
Stefanos Yerasimos, “Türk Metinlerinde Konstantiniye ve Ayasofya Efsaneleri” isimli kitabında kısa bir Eski Cami efsanesi alıntısı yapmaktadır. Buna göre, cami yapılırken Kâbe’den iki siyah taş gönderilmiş ve bir mucize sonucu binaya konmuştur. Cami açıldıktan sonra Bayrami tarikatının kurucusu ve Yazıcıoğulları’nın hocası Hacı Bayram Veli burayı ziyaret eder ve orada Peygamberi görür. Peygamber ona bunun kendi cami olduğunu ve ümmetinin bu caminin boş kaldığını hiç görmeyeceğini söyler.
Eski Cami Bilgileri İle İlgili Linkler:
Eski Camii fotoğrafları
Edirne Uzunköprü bilgileri
Marmara bölgesi tarihi yerleri ve müzeleri
Marmara bölgesi tarihi yerler ve şehirlerin fotoğrafları
Türkiye müzeler, antik şehir ve tarihi kentler
Türk Metinlerinde Konstantiniye ve Ayasofya Efsaneleri – Stefanos Yerasimos
Edirne tarihi