Sancaklar Cami sadece İstanbul’un ya da Türkiye’nin değil tüm dünyada yapılmış olan en ilginç ve modern cami tasarımlarından biridir. Alışılagelmiş cami mimarisinden farklı bir yapı olması sebebiyle, yapılmaya başlandığı günden itibaren günümüze kadar gerek inşaat süreci, gerek projesi, gerekse ‘cami nasıl olmalıdır?’ sorusuna verdiği özgün cevaplar ile Sancaklar Cami, kesinlikle herkesin gidip görmesi gerektiğini düşündüğümüz bir mimari eserdir. Özellikle klasik cami veya dini yapı formuna sahip olmayan bu modern cami, İstanbul’un merkezine uzak konumuyla açıldığı günden beri meraklıları daha çok kendisine çekmektedir ve elbette ki camiye ibadete gelenler olsa da konumu nedeniyle bu sayı meraklılara nazaran çok daha azdır.
Mimar Emre Arolat’ın tasarımı olan Sancaklar Camisi, yapıldığı günden itibaren birçok ödül almıştır. Özellikle sade tasarımı ve topografya ile bütünleşen kütlesi ile dikkat çeken bu tasarımın İslam inancının özünden yola çıkılarak kurgulandığı bilinmektedir. Bu zamana kadar hakkında toplumun birçok tabakasından çok farklı eleştirilere sebep olmuş olsa da ibadete açıldığı günden beri hala önemini ve farklılığını korumaktadır.
Marmara Bölgesi’nde gezilecek önemli yerler, ikonik ve tarihi yapılar arasında, tarihi bir yapı olmasa da Türk Mimarlığı için öneminden dolayı yerini alan Sancaklar Cami’nin en ilgi çeken özelliği cami mimarisini bazı metaforlar ve stilize elemanlar kullanarak sadeleştirmiş olmasıdır. Kuran’da geçen İsra suresinin “Yeryüzünde böbürlenerek yürüme, yeri yaramazsın, boyca dağlara ulaşamazsın” ayeti mimar Emre Arolat’ın bu tasarım için çıkış noktası olmuştur. Mimar bu başlangıç kavramı ile bugüne kadar yapılan camiler ve bu camileri yapan mimarlar ile yarışmayarak mütevazı bir eser tasarlamış, işverenin de projeye inanması ve tamamen desteklemesi sonucu uygulama istenen kalitede tamamlanmıştır. Sancaklar Cami 2014 yılında hizmete açılmıştır.
Sancaklar Cami fotoğrafları için lütfen tıklayın
Sancaklar Cami Nerede ve Nasıl Gidilir?
Sancaklar Cami’ne toplu taşımada birçok aktarma yapmadan gitmek için özel aracınızın olması gerekmektedir. Çünkü cami Büyükçekmece’nin yukarısında TEM’e yakın bir bölgede bulunmaktadır, Alkent 2000 olarak da adlandırılan Alkent İstanbul Göl Malikâneleri veya Alkent İstanbul 2000 Yeditepe konaklarına gayet yakındır. Eğer özel aracınız yoksa gitmek sizin için zor olacaktır.
Bununla birlikte Beylikdüzü ilçesinden Fatih Üniversitesi kampüsü veya Beykent Üniversitesi kampüsünden geçen otobüslere veya minibüslere binerseniz Sancaklar Camisi yakınında inebilirsiniz. Hangi otobüs geçer diye soracak olursanız bildiğimiz kadarı ile 144B, 418 ve HT18 numaralı otobüsler Alkent 2000 durağından geçmektedir.
Sancaklar Cami’nin Aldığı Ödüller
Mimarisi ve tasarımı ile sadece Türkiye’de değil tüm dünyada modern camiler listesinde ilk sırada olan Sancaklar Camisi henüz yapım aşamasında iken yani açılmadan önce ödüllere aday gösterilmeye başlamıştır. 2014 yılında ibadete açılan cami 2011 yılında Barselona’da yapılan Dünya Mimarlık Festivali’nde Geleceğin Projesi ödülünü almıştır. 2013 yılında ise Singapur’da yapılan Dünya Mimarlık Festivali kapsamında Dini Yapılar kategorisinde Dünya Birincilik Ödülü almıştır.
2014 Yılında da Mimarlar Odası Ulusal Mimarlık Ödülleri’nde Yapı Ödülü’nü almıştır. Bir yıl sonra 2015 yılında Londra Tasarım Müzesi’nin düzenlediği ‘Yılın Tasarımı Seçkisi’nde finalist olmuş olan Sancaklar Camisi yine aynı yıl Mies Van Der Rohe Avrupa Ödülleri’nde en iyi 40 yapı arasında bulunmaktadır. 2016 yılında WAC (Dünya Mimarlık Birliği) tarafından ‘Yılın En İyi Dini Yapısı Ödülü’nü de almıştır. Ayrıca İngiltere Mimarlar Enstitüsü (RIBA) tarafından, 2018 yılında RIBA Uluslararası Mimarlık Ödülü başvuruları arasındaki en iyi 20 yeni yapı arasında yer almış ve Mükemmellik Ödülü verilmiştir.
2022 yılında ise Uluslararası Tasarım Ödülü olan Abdullatif Al Fozan Cami Mimarisi Ödülü’ne layık görülmüştür. 43 ülkeden 201 caminin ödüle aday gösterildiği yarışmada kısa listeye 27 cami kalırken 7 cami ise ödüle layık görülmüştür.
Sancaklar Cami Mimari Özellikleri
Mimari olarak Sancaklar Cami bölgenin veya alanın topoğrafyası ile bağdaşmakta ve alan zeminine uygun şekilde yapılmıştır. Klasik Osmanlı ve Selçuklu tarzı camilerden farklı bir tasarıma sahip olan caminin ilk göz çarpan detayı kubbesiz oluşuyla birlikte yapının yeraltı yapısı olduğu hissi vermesidir.
Sancaklar Camisi bulunduğu topoğrafyayı kullanarak, yavaşça onu değiştiren ve çevresiyle dengeli bir ilişki içerisinde kütle kazanan bir mimari dile sahiptir. Eğimli bir yamaçta mekânın üst örtüsünün caminin ana giriş alanı olarak kullanımı, merdivenlerle alt avluya iniş ve mekânların eğime gömülmesi alışılmış cami mimarisinde olmayan bir kurgudur. Yapıya yaklaşırken yalın dikdörtgen bazalt taş örgü cami minaresi ve kaba yonu taş bahçe duvarları sizi karşılar, insan ölçeğinde ve mütevazı bir yere girmekte olduğunuzu size fısıldar.
Alt avlu ana cami mekânına, yönetim ofislerine, kütüphaneye ve diğer kullanımlara açılmaktadır, ayrıca bir stilize şadırvanı da içerir. İstanbul’un keşmekeşinden uzak gürültünün olmadığı bu yerde ağaçların ve çayırın hışırtısını duyarsınız. Bundan dolayı caminin tamamında insanı bu dünyadan başka bir boyuta sürükleyen bir sessizlik ve dinginlik hâkimdir.
Kapalı alanı 700 metrekare (toplam alan 1300 metrekare) olan Sancaklar Cami’nde aynı anda 650 kişi ibadet edebilmektedir. Açık alanlar ise (avlu, bahçe, cenaze töreni alanı) yamacında bulunduğu doğal bitki örtüsünün içinde bir kır peyzajı konseptinde tasarlanmış ve yapılmıştır. Toplamda 16 bölümü olan yapı, esasında kuzey tarafındaki idari bina ile kütüphane yapısı ve güney tarafındaki cami yapısı olmak üzere iki önemli kısımdan meydana gelmektedir. Bu iki yapının ortasında ise avlu bulunmaktadır. Avluya üst kottan iniş, basamaklarla caminin beden duvarı yanından olmaktadır. Caminin ana mekanının arkasında ise abdesthaneler ile camide görevli olan imamın evi bulunmaktadır.
Caminin içine girdiğinizde gözünüze ilk çarpan özelliklerinden biri de kıble duvarına (mihrap duvarı) doğu olan basamaklı eğimdir. Klasik camilerde olan düz zemin ve çok az olsa da kıble duvarına doğru olan artan biçimdeki eğim burada tam ters yöndedir. Bu şekilde cami içine giren ziyaretçilerin veya ibadetini yapmak isteyenlerin kıble duvarına doğru yaklaşmak yerine camiye girer girmez istediği yere oturması planlanmış olup bu amacında da başarıya ulaşılmıştır.
‘VAV’ Harfi
Caminin içine girildiğinde sol tarafta büyük bir hat yazısı örneği olarak ‘VAV’ harfi bulunmaktadır. Bu yazı Mehmet Özçay imzasını taşımaktadır ve caminin sadeliğine uygundur. Ancak bu konuda tarihi bir cami görmek isterseniz Edirne’de bulunan Eski Cami‘yi kesinlikle ziyaret etmelisiniz. Projede alışılmış kullanımda ayrı olan kadın-erkek kullanımı birleştirilmiştir, fakat kullanımda bu uygulama kabul edilemeyeceği için cami açıldıktan sonra kadın bölümü bir paravanla ayrılmak zorunda kalmıştır.
Öncelikle belirtmek gerekir ki caminin mimari yapısı ve insana sunduğu maneviyatı Hira Mağarası’ndan esinlenmiştir ve bu tasarım süreci dört ay gibi bir zamana yayılmıştır. Buradaki asıl amaç tanrı ile yalnız kalmaktır. Öyle ki duvarlar ve tavan arınma ve alçakgönüllülüğü zenginleştirmektedir. Hatta bundan dolayı yapıyı tasarımsal olarak zenginleştiren tek unsur kıble duvarının üzerindeki bölümden sızan ve günün her saati değişen gün ışığıdır.
Özellikle yeraltında olduğu hissini vermekle birlikte diğer camiler gibi ışığı mümkün olan en yüksek seviyede tutmadığı gibi içerisi loş bir ışıkla örülmüş durumdadır. Bu anlamda Sancaklar cami, İslamiyet’te caminin cennete giden yol benzetmeleri, cennet bahçesi veya cennet ışığı gibi kavramların ötesinde bulunmaktadır.
Camide Kullanılan Malzemeler
Sancaklar cami uygulamasında malzeme seçimleri brüt beton ile ahşap ve taştır. Kullanılan malzemelerin yapının genel bütünlüğü ile çelişmemesine özen gösterilmiştir. Ayrıca yapının hiçbir yerinde kimyasal boya kullanılmamıştır.
İslam coğrafyalarında, Anadolu’da, farklı dönemlerde yapılagelen alışıldık cami mimarisinin aksine, farklı bir konseptle yapılmış modern bir cami tasarımı olması, yeraltında bulunması ve insana verdiği dinler üstü ilahi bir tapınma mekânında bulunma hissi nedeniyle Sancaklar cami birçok olumlu veya olumsuz eleştiri almaktadır. Ancak tasarımın veya tasarlamanın gücü tüm bunların önüne geçmiş ve insanı içine girdiği anda etkilemeyi başarmıştır. Her ne kadar geçmişten günümüze mimari stillerin bozulmaması yönünde fikrini söyleyen birçok insan olsa dahi, özellikle modern çizgilere sahip böyle bir caminin, yapının olması ve tasarlandığı şekilde yapılarak halka açılması bizim için gurur verici bir olay.
Eğer Türkiye’de bir Türk mimarın elinden çıkmış, dünyaca ünlü modern mimarlık örneklerden birini görmek isterseniz Sancaklar camisine kesinlikle gidip görmeniz, içinde zaman geçirmeniz ve fotoğraflamanız gerekmektedir. Klasik tarzın dışında kalan bu yapı özellikle ışık tonlamaları için siyah beyaz fotoğraflarda sizleri kendisine hayran bırakacaktır. Eminiz içinde geçirdiğiniz birkaç dakika yetmeyecek ve siz bu özel mekanda başka bir aleme akıp gideceksiniz.
Ayrıca İlgili Kaynaklar:
İstanbul gezilecek tarihi yerler ve önemli müzeler
Marmara bölgesi gezilecek önemli yerler
Marmara bölgesi tarihi yer ve antik şehir fotoğrafları
Türkiye müzeler, antik şehir ve tarihi kentler
Edirne Eski Cami
Emre Arolat Mimarlık ve Sancaklar Cami