Güzelyurt veya Gelveri Aksaray sınırları içinde, İç Anadolu bölgesinde gezilecek tarihi yerlerden biri olmakla birlikte henüz pek fazla bilinmeyen ama ufak bir tarihi ilçemizdir. Peki Güzelyurt’a nasıl gidilir? Burası Ihlara vadisine 7 km mesafededir ve Ihlara vadisi sapağında tabelası mevcuttur.
Bir çok insan bu turistik semtimizin çok yakınından geçmesine rağmen, bilgisi olmadığından buraya uğramamaktadır. Oysa kiliseler vadisi ile tarihi taş evleri ve sokakları ile görülmeye değerdir. İç Anadolu gezi rehberi içinde pek yer almayan bu tarihi yer henüz bakir durumda olmasına rağmen içindeki tarihi taş konakların bir kısmı apart otel olarak hizmet vermektedir.
Ancak emin olun ki Güzelyurt içinde göreceğiniz veya içinde kalacağınız bu taş konaklar, halen korunmuş olanlarla birebir aynı şekildedir.
Güzelyurt Aksaray (Gelveri) fotoğrafları için tıklayınız
Aksaray Güzelyurt Tarihçesi
Yapılan kazı ve araştırmalara istinaden bulunan parçalara göre burada yaşam Paleolitik çağa kadar gitmektedir. Ancak şimdiki yerleşim birimi ise Neolitik çağda var olan bir yerleşim birimi (M.Ö. 6500 – 5000) üzerine kurulmuştur. Güzelyurt bölgemiz zamanının önemli imparatorluk ve devletlerinde (Hitit, Eti, Pers, Kapadokya Krallığı, Roma, Bizans vb.) önemli bir yere sahiptir.
Özellikle burada Hitit İmparatorluğu zamanından (M.Ö. 2000 yılları) kalma yazıtlar ve kabartmalar vardır. Bu yazı ve kabartmaları, Kulaklı Tepe’deki kale kalıntılarında, Analipsis tepesinde ve Mamasın baraj gölünün çevresinde görebiliriz.
Hititlerin egemenliği sonrasında Güzelyurt ya da Gelveri bölgesi, M.Ö. 600’lü yıllarında Pers imparatorluğuna katılmış ve bölgede öyle etkin rol oynamışlardır ki, Büyük İskender bölgeyi işgal ettiğinde bile bölge halkı Pers imparatorluğundan ayrılmak istememiş ve Persler’den birini kral olarak kabul etmişlerdir. M.Ö. 332 yılında Kapadokya krallığı kurulduğunda bile bu durum değişmemiştir.
Doğu Roma İmparatorluğu egemenliği altına da giren bölge, sonrasında Arapların, Bizans imparatorluğuna yaptıkları akınlarında bir ileri istasyon olarak kullanılmıştır. 12. yy.’da ise Selçuklular bölgeye hakim olmuş ve burada yaşayan Rumların göç etmemesi için onlara bazı imkanlar vermiştir. 1470 yılında ise, son olarak Osmanlı hakimiyetine girmiş ve Karaman beyliği ile Eratna beyliğinin yerleşim yeri haline gelmiştir.
Eskiden beri Güzelyurt’ta yaşayan farklı dinlere mensup insanlar iç içe ve huzurla yaşamıştır. Öyle ki Lozan antlaşmasına kadar bölgede Hristiyan nüfus, Müslüman nüfustan hep fazla olmuştur. Bölgeye ilk Selçuklular zamanında Müslümanlar getirilmiş ve 1815 yılında yapılan sayımda ise Hristiyanların 300 hanede oturmasına ve 100 adet kilise olmasına rağmen cami sayısı sadece üçtür.
Mübadele Yılları ve Aksaray Güzelyurt
Son olarak ise mübadele yıllarında, özellikle 1924 yılında Gelveri Güzelyurt bölgesinde yaşayan Rumlar, Yunanistan’ın Kavala kentine gönderilmiş, buraya ise Selanik’te yaşayan Türkler yerleştirilmiştir. Bugün bu beldemize gittiğinizde, burada yaşayan insanların ne kadar samimi, güler yüzlü olduğunu göreceksiniz.
Örnek vermek gerekirse; ilçedeki otelin konumunu bulmak için aracımızı sağa çektiğimizde, aracın camı tıklatıldı. Yaşlıca bir bey amca ‘aracınız mı bozuldu?’ diye sorduğunda açıkça söylemek gerekirse ne diyeceğimizi bilemedik. Ancak birkaç yüz metre ileride yine durduğumuzda bu sefer de hayvanlarına çalı taşıyan bir teyze yanımıza gelip aynı soruyu sorunca, burada yaşayan insanın ne kadar samimi ve yardımsever olduğunu anladık. Asıl bu yazımızın sonunda anlatacağımız olay bizi hayatımızda en çok şaşırtan olaylardan biridir.
Güzelyurt Gelveri Bölgesinde Dinler Tarihi
Bölgeye hakim olan Hititler’in çok tanrılı dinleriyle tanışan Güzelyurt Gelveri insanı hemen sonrasında İpsistaryo dinini benimsemiştir. İpsistaryo dini Tanrı inancı ile ateşe tapınmayı birleştirmektedir. Roma imparatorluğu hakimiyeti neticesinde ise M.Ö. 2.yy’a kadar ise İpsistaryo rahiplerinin halk üzerinde etkisi, azalmasına rağmen devam etmiştir. Buna rağmen ise Hristiyanlık bölgede etkili olmaya başlamıştır. Hristiyanlık etkili olana kadar, bölgedeki Hristiyanlar çeşitli mağara kiliselerinde, Ihlara vadisinde, Sivrihisar ve Güzelyurt çevresinde saklanarak ibadetlerine devam etmiştir.
Çeşitli zamanlarda, çeşitli milletlerin egemen olması sebebiyle zaten çok renkli bir inanç hayatı olan bölgede Pagan dini ve Pers kökenli geleneklerden Hristiyanlık da etkilenmiş ve özellikle Gregorius Teologos ile Kayserili Basilus’un fikirleri neticesinde, bu kişiler Ortodoks mezhebi kurucuları durumuna gelmişlerdir. Buna bağlı olarak da ilk manastır hayatı burada başlamıştır. Hatta imparator Teodosius tarafından 385 yılında Gregorius Teologos adına kilise yaptırılmıştır.
Sonraki dönemlerde Roma’nın dini baskısı, burada İkonoklast akımının doğmasına sebep olmuştur. Fakat Aziz Gregorius (Gregorius Teologos), toplum nezdinde öyle önemlidir ki bölgedeki dini sistem bu akımdan yara almadan kurtulmuş ve Hristiyan din adamları için bu bölge bir sığınak vazifesi görmüştür.
Selçuklular zamanında ise Müslüman ve Hristiyanlar birlikte yaşamaya başlamıştır. Kırk Damaltı kilisesindeki bir freskte bunun önemi vurgulanmış; Sultan 2. Mesut ile Basil Güyaüyakupos aynı freskte yan yana tasvir edilmişlerdir.
Güzelyurt Mimarisi
Civarda bulunan Ihlara Vadisi ve Kapadokya bölgesindeki kayalara oyulmuş ya da mağara kiliselerinin bilinmesine rağmen, Güzelyurt’taki kiliseler henüz ismini tam duyuramamıştır. İyi ki de duyuramamıştır aslında. Ihlara vadisi ve Kapadokya’ya göre, bu bölge daha bakirdir diyebiliriz. Özellikle burada bulunan Manastır Vadisi’ndeki kilise sayısı, Ihlara vadisinde bulunanlardan fazladır. Bölge’de 100 veya 200 yıllık Rum evleri bulunmakla birlikte, bu evlerin çoğunda yaşam devam etmektedir. Güzelyurt ilçemiz kesinlikle yaşayan bir tarihtir. Tarihi taş sokaklarında gezerken şaşırmamak elde değildir. Reklam olmasın diye ismini veremediğimiz bir otel, tarihi bir kiliseden bozmadır ve görülmeye değerdir.
Taş evlerin yanında 19. ve 20.yy’da ise kaya oymalı evler de bulunmaktadır. Özellikle Güzelyurt ilçesinin yukarı mahallelerinde ve Sivrihisar’da bu evleri görmek mümkündür. İlçede ayrıca 3 adet yer altı kenti bulunmaktadır.
Neden Güzelyurt’a Gidilmeli
Yukarıdaki bilgilerin yanında bu yörenin şaraplarını kesinlikle denemelisiniz. Yöre insanı, dediğimiz gibi gerçekten çok sıcak kanlı, sokakları fotoğraf çekmek için enfes görseller sunmakta. Bölgedeki kargir yapılar, bütün Rum evleri özelliklerini barındırmakta. Kapadokya bölgesinin bütün mimari ve tarihi özelliklerini barındıran Güzelyurt veya eski adıyla Gelveri, görülmeye değer tarihi yerlerimizden biri.
Anca özellikle belirtmekte fayda var: bu bakir bölgemizi gezerken lütfen ama lütfen etrafa, doğaya, yapılara saygılı davranalım. Eğer giderseniz göreceksiniz ki keşfedilirse eğer çok çabuk kirlenecektir burası.
Burada yaşayan insanların gerçekten samimi olmasını anlatacağımız hikayeye gelince: Güzelyurt ilçesinde iki adet tekel bayi bulunmakta ama biz henüz iki tane olduğunu bilmemekteyiz. Otelden ayrılıp sokakları gezerken buradaki tekellerden birine uğradık ve bira istedik. Birasının yeni bittiğini, sadece şarabının kaldığını bize söylerken, diğer tekeli tarif etti, orada kesin vardır dedi. Diğer tekele gittik ve birer bira aldık, bu esnada tekelci bize, buralarının şaraplarının da güzel olduğunu söyleyince, ‘Tamam bize bir şişe de şarap verir misin?’ dedik. Bize nazikçe ‘Hayır’ dedi ve ekledi: ‘Şarabı da diğer yerden alın lütfen.’
Güzelyurt (Gelveri) Aksaray’a ilk geldiğimizde, otelin yerini bulmak için aracımızı sağa çektiğimizde camı tıklatan ve ‘aracınız mı bozuldu’ diyen o iki yaşlı insandan sonra böyle bir durumu yaşamak, insana yöre insanıyla aynı gezegende yaşadığını sorgulatıyor; düşüncelilik, nezaket, misafirperverlik, çıkar gözetmemek büyük şehirlerde artık unutulan kavramlar.
Günümüzde bile, adı gibi insanlarının da ‘Güzel’ olduğu bir ‘yurt’ burası.Kesinlikle çevreyi kirletmeyin, bozmadan, taşkınlık yapmadan gidin, gezin, görün.
Ayrıca İlgili Linkler:
İç Anadolu Bölgesi gezilecek antik şehirler ve tarihi yerler
İç Anadolu Bölgesi tarihi yerler, antik kentler fotoğraf
Türkiye müzeler, antik şehir ve tarihi kentler
Güzelyurt Gelveri hava durumu